Instrumenten, echt of namaak? Tips voor herkenning
Diverse oude meetinstrumenten zijn nagemaakt, om te verhandelen. Bijna alle namaakinstrumenten zijn uitgevoerd in messing, terwijl het origineel van koper was met een zwarte verflaag erover, om het te beschermen tegen de weersinvloeden.
Veel namaakinstrumenten zijn verspreid in de V.S. en worden aangeboden op de toeristische markten in Europa. Voor een deel worden ze aangeboden in oud lijkende houten kistjes, met binnenin “bewijzen” voor de “originaliteit” van het instrument.
Hieronder volgen enkele tips:
Het uiterlijk
Bij namaak is het oppervlak vaak ruw of heeft schuursporen gekregen om het vlak te krijgen. De vroegere instrumentmakers maakten mooie gladde instrumenten.
Een origineel instrument mag een paar deukjes en krasjes hebben vanwege het gebruik en slijtage, maar die moeten willekeurig voorkomen qua plaats en grootte.
Namaakinstrumenten hebben vaak nog sporen van het glad maken van het oppervlak, met een regelmaat erin of met een schuurpatroon.
De merktekens
Veel namaakinstrumenten hebben merktekens die doen denken aan de koloniale tijd. Alhoewel veel namaak uit India komt, staan op veel instrumenten Europese namen of Engelse steden, zoals “London”.
Ook zijn ze vaak voorzien van de namen van de “makers”, zoals “Stanley” en een 4-cijferig nummer, b.v. 1902, een suggestie omtrent het jaar van vervaardiging.
Een nepfabrikant gebruikt alle mogelijke manieren om op een sticker de originaliteit aan te geven, zoals “Made in England”.
Het mechanisme
Men hoeft niet persé een vakman te zijn om de originaliteit te kunnen beoordelen. Devies: volg de logica.
Als eerste kan worden gekeken of het instrument voldoet aan de functie waarvoor het is gemaakt. De originele antieke instrumenten zijn meestal vervaardigd voor een specifieke taak. Als een instrument die specifieke taak niet kan uitvoeren, dan is dit zeer verdacht.
Elk deel van een instrument, dat qua functie zou moeten bewegen, moet dat ook kunnen. Hendels, hevels en draaiknoppen moeten vrij kunnen bewegen. Knoppen moeten niet muurvast zitten. Instrumenten met een optisch systeem, zoals een zichtkijker, moeten een mogelijkheid hebben om de kijker “scherp te stellen”.
Bij hoekmeetinstrumenten goed kijken of de gradenmarkeringen correct zijn aangebracht, door te onderzoeken of het 90º- teken haaks ligt op het 0º-teken en het 180º-teken tegenover het 0º-teken.
De originele instrumenten met een boussole zijn, behalve de ijzeren kompasnaald, geheel vervaardigd van koper en/of messing.
Bij een grondige inspectie op de mechanische componenten van een instrument ziet men bij namaak de toepassing van moderne materialen, zoals moderne draaikoppen van metaal of soms kunststof. Er worden plastic revetten gebruikt en in een zaksextant kan er ergens diep verborgen een lens zitten in een kunststof vatting. Vaak zijn deze onderdelen klein, zeker als ze onderdeel uitmaken van een ingewikkeld mechanisme.
Maataanduidingen
Een controle op de nauwkeurigheid van de maataanduidingen van graden, inches, cm’s, hoeken etc.. Bij de meeste antieke instrumenten zijn de maataanduidingen (maatverdeling of meetschaal) zorgvuldig getekend of gegraveerd, met scherpe en fijne lijntjes en blijven helder en makkelijk te lezen, zelfs na jaren van normaal gebruik.
Bij veel reproducties zijn de maataanduidingen vaag, ondiep, onregelmatig, overmatig, moeilijk te lezen of grof. Een deel van de gereproduceerde maatverdelingen zijn machinaal gestanst in plaats van gegraveerd, waarbij de contouren van de nummers ruw worden vanwege het persen in het metaal.
Wat is er voor betaald?
Iedereen wil wel een koopje, maar een lage prijs kan al een indicatie zijn omtrent een twijfelachtige herkomst. Als de marktprijs voor een echt antiek instrument € 1.000,- is, kan een kopie wel worden aangeboden voor € 100,-.